กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบเฉียบพลัน อันตรายไหม อาการไหนเป็นสัญญาณเตือน !

โรคหัวใจจริง ๆ แล้วมีอยู่หลายชนิด หลายอาการ และบ่อยครั้งมักเกิดขึ้นอย่างเฉียบพลันโดยที่เราไม่ทันตั้งตัว หนึ่งในนั้นก็คือ ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบเฉียบพลัน (Acute Myocarditis) ที่หากปฐมพยาบาลหรือรักษาไม่ทัน อาจถึงแก่ชีวิต ตามมาศึกษาสาเหตุและอาการของโรคนี้ เพื่อเฝ้าสังเกตสัญญาณเตือนสุขภาพบางอย่างจากร่างกายกัน

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ คืออะไร

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ภาษาอังกฤษ คือ Myocarditis เป็นโรคที่เกิดการอักเสบบริเวณกล้ามเนื้อหัวใจ ทำให้การสูบฉีดโลหิตเพื่อส่งไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ในร่างกายลดลง และอาจส่งผลให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ เกิดลิ่มเลือดอุดตันหัวใจ กระทั่งหัวใจล้มเหลวซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิตได้ โดยภาวะนี้หากเกิดขึ้นอย่างกะทันหันจะเรียกว่า กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบเฉียบพลัน (Acute Myocarditis) สามารถพบผู้ป่วยได้ทุกเพศ ทุกวัย

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ สาเหตุเกิดจากอะไร

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบเกิดได้จากหลายสาเหตุ อาทิ

การติดเชื้อไวรัส ซึ่งเป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด เช่น อะดีโนไวรัส หรือไวรัสที่ทำให้เกิดโรคหวัด, คอกซากีไวรัส ที่ทำให้เกิดโรคมือเท้าปาก, พาร์โวไวรัส ที่ทำให้เกิดผื่น, ไวรัสเอชไอวี สาเหตุของโรคเอดส์, ไวรัสเฮอร์ปีส์ ที่ทำให้เกิดโรคเริม รวมทั้งโคโรนาไวรัส ที่เป็นสาเหตุของโรคโควิด 19
การติดเชื้ออื่น ๆ เช่น แบคทีเรีย เชื้อรา ปรสิต
การได้รับยาบางชนิด เช่น ยาที่ใช้รักษามะเร็ง ยาปฏิชีวนะ
การใช้สารเสพติด
การได้รับสารเคมีหรือสารพิษบางชนิด เช่น คาร์บอนมอนอกไซด์ ตะกั่ว รังสีบางชนิด พิษจากงู พิษจากแมลงกัดต่อย
ผลพวงมาจากอาการป่วยที่เกี่ยวกับความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกัน เช่น โรคลูปัส

นอกจากนี้ ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ยังอาจพบได้ในกลุ่มคนที่ได้รับวัคซีนโควิด 19 โดยมีรายงานพบผู้ป่วยที่ฉีดวัคซีนชนิด mRNA บางรายมีภาวะดังกล่าว และมักจะเป็นเพศชายที่มีอายุต่ำกว่า 20 ปี แต่ถึงกระนั้นก็เป็นผลข้างเคียงจากวัคซีนที่พบได้น้อยมาก ส่วนใหญ่ผู้ป่วยมีอาการเพียงเล็กน้อย ซึ่งเกือบทั้งหมดหายได้เอง

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ อาการเป็นอย่างไร

กล้ามเนื้อหัวใจ มีหน้าที่สำคัญในการบีบและคลายตัว เพื่อสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย หากอักเสบขึ้นมาในระยะแรกอาจจะยังไม่แสดงอาการอะไรออกมาเลย บางคนมารู้ตัวเมื่อมีอาการหนักแล้ว อย่างไรก็ตาม อาการทั่วไปที่พอจะสังเกตเห็นได้ มีดังนี้

เจ็บหน้าอก แน่นหน้าอก
อ่อนเพลีย อ่อนแรง
เหนื่อยง่าย
หายใจลำบาก หายใจสั้นลง หายใจถี่ขณะพักหรือระหว่างทำกิจกรรม
ใจสั่น หัวใจเต้นเร็ว หัวใจเต้นผิดจังหวะ
มือบวม ขาบวม เท้าบวม นอนราบไม่ได้
หากเกิดจากการติดเชื้อจะมีอาการคล้ายไข้หวัด เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว ท้องเสีย อาเจียน ซึม เบื่ออาหาร
วิงเวียน เป็นลม หมดสติ

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ อันตรายหรือไม่

ภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบอาจส่งผลให้การทำงานของหัวใจมีปัญหา เช่น หัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจหยุดเต้น หรือหัวใจวาย เพราะไม่สามารถสูบฉีดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ได้เพียงพอ อีกทั้งอาจเกิดลิ่มเลือดในหัวใจหลุดไปอุดตันที่เส้นเลือดสมอง ทำให้เป็นโรคหลอดเลือดสมองได้อีก ซึ่งภาวะแทรกซ้อนเหล่านี้ล้วนเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิต

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ รักษาอย่างไร

แพทย์จะต้องตรวจหาสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ และรักษาตามสาเหตุนั้น โดยส่วนใหญ่จะเป็นการรักษาตามอาการ ได้แก่

การให้ยา

ส่วนใหญ่จะเป็นการให้ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroids) เพื่อลดการอักเสบ, ยารักษาโรคหัวใจ เพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดลิ่มเลือดในหัวใจ และยาขับปัสสาวะ เพื่อช่วยกำจัดของเหลวส่วนเกินในร่างกาย กรณีมีความดันโลหิตสูงก็จะให้ยาลดความดันร่วมด้วย

ทั้งนี้ หากมีอาการรุนแรงก็จำเป็นต้องได้รับยาในระยะยาวหรือตลอดชีวิต

การผ่าตัดและหัตถการอื่น ๆ

หากผู้ป่วยมีอาการรุนแรง แพทย์จำเป็นต้องใช้เครื่องมืออื่น ๆ ร่วมรักษาด้วย เช่น การให้ยาทางหลอดเลือดดำ, การใช้เครื่องช่วยการไหลเวียนของเลือด (VAD), การใส่บอลลูนปั๊มหัวใจ (IABP) หรือการใช้เครื่องช่วยพยุงการทำงานของหัวใจและปอด (ECMO) เป็นต้น รวมทั้งการผ่าตัดและการปลูกถ่ายหัวใจในกรณีที่ผู้ป่วยมีกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบอย่างรุนแรง

การปฏิบัติตัวเมื่อป่วยกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ

ผู้ป่วยที่อยู่ในระหว่างการรักษาจะต้องปฏิบัติตัวตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด เช่น

รับประทานยาให้ตรงเวลา ห้ามหยุดยาเอง
รับประทานอาหารที่มีโซเดียมต่ำ งดของเค็ม เพราะอาหารที่มีรสเค็มมากอาจส่งผลให้เกิดภาวะน้ำคั่ง น้ำท่วมปอด นำไปสู่อาการหัวใจล้มเหลว
งดสูบบุหรี่ งดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีน เช่น กาแฟ ชา เครื่องดื่มชูกำลัง เพราะจะไปเพิ่มความเสี่ยงภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ
งดออกกำลังกายหนัก ๆ เล่นกีฬาหนัก ๆ หรือทำกิจกรรมที่ทำให้หัวใจเต้นแรง จนกว่าอาการจะดีขึ้น โดยส่วนใหญ่จะต้องพักหัวใจประมาณ 3-6 เดือน
พบแพทย์ตามนัดอย่างสม่ำเสมอ

อย่างไรก็ตาม โรคกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบสามารถกลับมาเป็นซ้ำได้ และในบางกรณีอาจทำให้เป็นโรคกล้ามเนื้อหัวใจชนิดห้องหัวใจขยายตัวผิดปกติ (Dilated Cardiomyopathy : DCM) ซึ่งความเสี่ยงของการเกิดซ้ำอยู่ในระดับต่ำ ประมาณ 10-15%

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ หายเองได้ไหม

กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบอาจหายเองได้ เช่น กรณีที่เป็นผลข้างเคียงมาจากการฉีดวัคซีนโควิด 19 ชนิด mRNA ส่วนในกรณีที่เกิดจากสาเหตุอื่น ๆ ต้องขึ้นอยู่กับอาการและระยะเวลาที่ป่วย เพราะในบางคนอาจมีอาการไม่รุนแรง หรือไม่รู้ตัวว่าป่วยเลยไม่ได้รักษา แต่หากยังมีอาการบ่อย ๆ กล้ามเนื้อหัวใจก็จะเสียหายหนักขึ้น เพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ เช่น หัวใจเต้นผิดจังหวะ หัวใจล้มเหลว ที่เป็นอันตรายมากยิ่งขึ้น

วิธีป้องกันภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ ต้องทำยังไง

เนื่องจากสาเหตุของการเกิดโรคนี้ยังไม่เป็นที่แน่ชัด ดังนั้นสิ่งที่ทำได้คือการป้องกันการติดเชื้อโรคต่าง ๆ โดยเฉพาะเชื้อไวรัส ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของภาวะดังกล่าว เช่น

ล้างมือบ่อย ๆ เพื่อลดการสะสมและแพร่เชื้อโรค
สวมหน้ากากอนามัย เมื่อต้องอยู่ในสถานที่ที่มีคนเยอะ ๆ
ไม่อยู่ใกล้ชิดผู้ป่วยที่เป็นหวัด โควิด 19 หรือโรคทางเดินหายใจอื่น ๆ จนกว่าจะหายดี
ฉีดวัคซีนป้องกันโรคเป็นประจำทุกปี เช่น วัคซีนป้องกันหัดเยอรมัน วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ รวมทั้งวัคซีนโควิด 19 ซึ่งจริง ๆ แล้วโอกาสที่จะเกิดภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบจากการฉีดวัคซีนโควิด 19 มีน้อยมาก เมื่อเทียบกับความเสี่ยงกล้ามเนื้อหัวใจที่เกิดขึ้นจากการติดเชื้อโควิด
หลีกเลี่ยงการใช้สารเสพติด
ป้องกันตัวเองจากการติดเชื้อเอชไอวี เช่น สวมถุงยางอนามัยเมื่อมีเพศสัมพันธ์ ไม่ใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน

อาการกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบค่อนข้างคล้ายกับอาการหัวใจวาย ดังนั้นหากใครรู้สึกเจ็บหน้าอกบ่อย ๆ หอบเหนื่อยง่าย หายใจถี่ ควรรีบไปพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยสาเหตุที่แท้จริง และหากมีอาการแบบเฉียบพลัน อยู่ ๆ ก็หน้ามืด ตาลาย ใจสั่น หัวใจเต้นเร็ว ให้รีบขอความช่วยเหลือโดยเร็ว

ขอบคุณข้อมูลจาก : โรงพยาบาลสินแพทย์, โรงพยาบาลหัวใจกรุงเทพ, โรงพยาบาลวิชัยเวช อินเตอร์แนชั่นแนล หนองแขม, สมาคมแพทย์โรคหัวใจแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์, mayoclinic.org, myocarditisfoundation.org, webmd.com